Οι διαχρονικές διεκδικήσεις  των φορέων που σχετίζονται με την επίλυση του υδατικού προβλήματος της Θεσσαλίας είναι πάγιες, τεκμηριωμένες και επίκαιρες. 

Η έναρξη της προεκλογικής περιόδου αποτελεί  συνεπώς μια καλή ευκαιρία για τον καθένα μας να θέσει στους υποψήφιους εκπροσώπους των κομμάτων τα  κατάλληλα ερωτήματα, ώστε να αναπτυχθεί ο ανάλογος προβληματισμός γύρω από το ιδιαίτερα  κρίσιμο Υδατικό – Περιβαλλοντικό - Αναπτυξιακό πρόβλημα της Θεσσαλίας.

Στην Ε.Δ.Υ.ΘΕ έχουμε επεξεργαστεί ένα «πακέτο» θέσεων και διεκδικήσεων που υποβάλλαμε στα κόμματα, ενώ πριν τέσσερις μήνες είχαμε την ευκαιρία να τις υποστηρίξουμε δια ζώσης σε ειδική συνεδρίαση στη Βουλή.

Όμως τα θέματα αυτά είναι μάλλον σύνθετα και με πολλές σχετιζόμενες παραμέτρους. Αυτή η δυσκολία επιτρέπει σε κάποια κόμματα και πολιτευτές, που έχουν λόγους να αποφύγουν σαφείς και δεσμευτικές απαντήσεις, να προσφεύγουν σε αμφίσημες τοποθετήσεις, σε «κρυφτούλι» με τις λέξεις, σε τεχνητές αντιπαραθέσεις, σε δημιουργία συγχύσεων στους πολίτες και άλλα παρόμοια.

Θα επιχειρήσουμε λοιπόν, με όσο πιο απλό τρόπο γίνεται, θα αναφερθούμε σε ΤΕΣΣΕΡΙΣ  ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ, προσδοκώντας πως αυτές θα συμβάλλουν στον προβληματισμό κατά την προεκλογική περίοδο και στη συνέχεια  θα βοηθήσουν στον συντονισμό  των  διεκδικήσεων όλων μας απέναντι στην επόμενη κυβέρνηση.

1. ΑΣΦΑΛΕΙΑ : Οι ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ αποτελούν συχνό φαινόμενο για τη Θεσσαλία και αναμένεται να εμφανίζονται με όλο μεγαλύτερη ένταση και συχνότητα λόγω της κλιματικής κρίσης. Προκαλούν καταστροφές σε καλλιεργούμενες εκτάσεις και παράγωγους, σε οικισμούς και υποδομές (γέφυρες, δρόμοι, δίκτυα κλπ.), ενώ σε αρκετές περιπτώσεις καταγράφονται απώλειες ανθρώπινων ζωών (δες Ιανός 2020).

Επιπλέον διαχρονικά έχουν δαπανηθεί πολλά δισεκατομμύρια για αποκαταστάσεις και αποζημιώσεις (σημ. :  λόγω Ιανού δαπανήθηκαν 500 - 700 εκατ. ευρώ).

Η λύση είναι, εκτός από επιμέρους τοπικές παρεμβάσεις προστασίας, να δημιουργηθούν στα ημιορεινά ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΕΣ συγκέντρωσης των χειμερινών ροών, οι οποίες κατά την κρίσιμη στιγμή αιχμής ενός πλημμυρικού φαινομένου θα μπορούσαν να συγκρατήσουν σημαντικές ποσότητες υδάτων, περιορίζοντας κατακόρυφα τις καταστροφές.

Η χρηματοδότηση των ταμιευτήρων δεν θα αποτελέσει δυσεπίλυτο πρόβλημα, δεδομένου ότι τα χρήματα που δαπανώνται για αποκατάσταση ζημιών και αποζημιώσεις υπερβαίνουν κατά πολύ το κόστος αυτών των έργων.

Εξάλλου η απόσβεση αυτών των δαπανών διευκολύνεται κατά πολύ εάν σκεφθούμε πως οι ταμιευτήρες γύρω από τον θεσσαλικό κάμπο είναι έργα ΠΟΛΛΑΠΛΟΥ ΣΚΟΠΟΥ που θα καλύψουν ταυτόχρονα ανάγκες ύδρευσης (δες Σμόκοβο) και άρδευσης, θα προσφέρουν παραγωγή «πράσινης» υδροηλεκτρικής ενέργειας, θα προσελκύσουν τουριστικό ενδιαφέρον, ενώ θα δημιουργήσουν ένα αξιόλογο υδατικό απόθεμα ασφάλειας κατά της  ξηρασίας, καθώς  και την αποκατάσταση απειλούμενων με κατάρρευση υπόγειων υδροφορέων, υποκαθιστώντας ένα μέρος των υπεραντλήσεων από ποτάμια και υπόγεια  οικοσυστήματα.

Τα έργα αυτά είναι σε όλους γνωστά [Πύλη Μουζάκι, Νεοχώρι, Αλμυρός, Σκοπιά Φαρσάλων (σημ. : έχει ήδη δρομολογηθεί πριν λίγους μήνες), Ελασσόνα και άλλα μικρότερα] και, το κυριότερο, από το 2014 περιέχονται στις προτάσεις των Σχεδίων Διαχείρισης (ΣΔΛΑΠ), τις οποίες οι τρεις τελευταίες κυβερνήσεις (Σαμαρά, Τσίπρα και Μητσοτάκη) έχουν αποδεχθεί.

Ας δεσμευτούν λοιπόν με σαφήνεια τα κόμματα και οι υποψήφιοι εκπρόσωποι μας ΠΟΙΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ ΤΑ ΕΡΓΑ ΘΑ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΦΘΟΥΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ τους για την ερχόμενη τετραετία.

[Σημείωση : Τα έργα αυτά έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τα καθιστούν ανεξάρτητα, ενισχυτικά και συμπληρωματικά ως προς τα έργα μεταφοράς νερού (εκτροπής) Αχελώου, η οποία εξάλλου δεν ταυτίζεται με την επίλυση του υδατικού Θεσσαλίας. Συνεπώς η τυχόν επανάληψη των ….πονηρών συνθημάτων «υπερ» η «κατά»  της εκτροπής Αχελώου (μια συζήτηση που εδώ και καιρό έχει εξαντληθεί) και το ψευτοδίλημμα «τι τα θέλουμε αυτά τα έργα εάν έλθει ο Αχελώος», ΔΕΝ πρέπει να αποπροσανατολίσει τους θεσσαλούς από το βασικό αίτημα σταδιακής ολοκλήρωσης του «πακέτου»  έργων  που προαναφέραμε].

2. ΥΔΑΤΙΚΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ : Ως γνωστόν, τα  υδατικά ελλείμματα προέρχονται από την αποτυχία της διοίκησης υδάτων και των πολιτικών της προϊσταμένων να ελέγξουν την «ΖΗΤΗΣΗ» του νερού, κυρίως από τον τομέα των αρδεύσεων, ώστε  να μπορέσει να ανταποκριθεί σε αυτήν η «ΠΡΟΣΦΟΡΑ» νερού, δηλαδή οι ποσότητες που διαθέτει  συνολικά το Υδατικό Διαμέρισμα (ΥΔ) και η ευρύτερη περιοχή μας.

Η απόκλιση αυτή προσφοράς και ζήτησης δημιουργεί τα ελλείμματα που  αποτελούν την γενεσιουργό αιτία πολλών δεινών και απειλών στη Θεσσαλία, με κυρίαρχες την συνεχή οικολογική υποβάθμιση και κυρίως την «αφανή» οικολογική καταστροφή των υπόγειων υδροφορέων, την μείωση των παραγωγικών δυνατοτήτων στη Γεωργία, την αύξηση του ενεργειακού κόστους (πχ. βάθη γεωτρήσεων), την μεγιστοποίηση απειλών για ξηρασία - ερημοποίηση κλπ.

Με βάση πρόσφατα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σε ειδική ημερίδα στη Λάρισα (20 Μαρτίου) και με καταγεγραμμένη συνολική ετήσια κατανάλωση νερού λίγο πάνω από 1,5 δισεκατομμύριο κ. μ. νερού (πάνω από 90% στη Γεωργία), το ετήσιο υδατικό έλλειμμα στο Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας (ΥΔΘ)  ΑΥΞΗΘΗΚΕ ακόμη περισσότερο σε σχέση με το ΣΔΛΑΠ 2017 και πλέον ξεπερνά τα 500 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού !

[Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του ελλείμματος, αυτό ισοδυναμεί με σχεδόν μιάμιση φορά τον όγκο νερού που καταναλώνεται ετησίως για τις ανάγκες του πολεοδομικού συγκροτήματος Αθήνας – Πειραιά !].

Αποδεικνύεται συνεπώς πως οι δυο τελευταίες κυβερνήσεις Τσίπρα και Μητσοτάκη, όχι μόνο δεν κατάφεραν να συγκρατήσουν την αυξητική τάση των ελλειμμάτων αλλά με την αδράνεια τους, την απουσία στενευμένων έργων και την έλλειψη κατάλληλων παρεμβάσεων που να υπηρετούν συγκεκριμένους μετρήσιμους στόχους, επέτρεψαν την περαιτέρω αύξηση τους !

Αποδεικνύεται επίσης πως όταν ακούμε γενικά για ..... «χιλιάδες έργα» και για μεγάλα ποσά χρήματων που αθροίζονται καταλλήλως, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη πως τα προβλήματα λύνονται (η έστω δεν επιδεινώνονται).

Ας δεσμευτούν λοιπόν κόμματα και κυβερνήτες για συγκεκριμένους ΣΤΟΧΟΥΣ συγκράτησης και μείωσης των ελλειμμάτων νερού κατά την επόμενη τετραετία και να κριθούν αναλόγως  από την επίτευξη του στόχου αυτού και όχι από τους «ευημερούντες» αριθμούς που οι ίδιοι έντεχνα διοχετεύουν στα ΜΜΕ προς δημιουργία εντυπώσεων.

Να αναλάβουν επίσης την ευθύνη να  αρχίσει άμεσα η εφαρμογή του προγράμματος μείωσης κατά 50 εκατ. κ. μ. υπόγειου νερού ετησίως, όπως ορίζει το ισχύον  ΣΔΛΑΠ/2017, για την οριστική εξάλειψη του τεράστιου συσσωρευμένου ελλείμματος που ξεπερνά τα 3 δις εκατ. κ. μ. νερού !

3. ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΝΕΡΟΥ : Αποτελεί κρίσιμο εργαλείο για τον περιορισμό της ζήτησης και την μείωση/εξάλειψη των ελλειμμάτων. Όμως για την επίτευξη του στόχου αυτού (ΣΔΛΑΠ 2017) απαιτούνται σημαντικές δαπάνες, δεδομένου είναι πως ο κύριος όγκος απωλειών νερού καταγράφεται στις αρδεύσεις, όπου  η διαχείριση της μεταφοράς και διανομής των υδάτων στις καλλιέργειες συχνά πραγματοποιείται μέσω ανοικτών η/και κακοσυντηρημένων αγωγών (αρκετοί χωμάτινοι). Συνεπώς η εξοικονόμηση απαιτεί κυρίως νέα σύγχρονα αρδευτικά έργα.

Επίσης, παρότι οι σύγχρονες και αποτελεσματικοί μέθοδοι άρδευσης γίνονται σταδιακά αποδεκτές από τους αγρότες, σε αρκετές περιοχές  οι μέθοδοι άρδευσης και τα δίκτυα μεταφοράς νερού δεν έχουν εκσυγχρονιστεί, συνεχίζεται η απώλεια πολύτιμων υδατικών και ενεργειακών πόρων.

Ας δεσμευτούν λοιπόν τα κόμματα  σε συγκεκριμένους στόχους εξοικονόμησης νερού στο ΥΔΘ, ποια συγκεκριμένα αρδευτικά έργα  θα εντάξουν προς υλοποίηση την επόμενη τετραετία, καθώς και τι κίνητρα θα προσφέρουν στους (συλλογικούς η μεμονωμένους) αρδευτές ώστε να επεκταθούν με ταχείς ρυθμούς τα σύγχρονα αρδευτικά συστήματα στις καλλιέργειες.

4. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΥΔΘ :  Οι αυξητικές   τάσεις των ελλειμμάτων αναμένεται να διατηρηθούν ακόμη και εάν μεσοπρόθεσμα επιτευχθούν οι στόχοι εξοικονόμησης.

Συνεπώς παραμένει κυρίαρχο και επείγον το ζήτημα της  ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ του υδατικού της δυναμικού με την μεταφορά 250 εκατ. κ. μ. νερού από τον π. Αχελώο [σημ. : ΣΔΛΑΠ 2014/κυβέρνηση Σαμαρά], η οποία  αποτελεί αποφασιστικής σημασίας επιλογή για την βιώσιμη διαχείριση υδατικών πόρων, την δημιουργία επαρκών ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΡΟΥ ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΡΑΤΕΤΑ-ΜΕΝΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑΣ και για την ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ (ΠΟΤΑΜΙΑ, ΥΠΟΓΕΙΟΙ ΥΔΡΟΦΟΡΕΙΣ) που κινδυνεύουν με  καταστροφή.

[Ως γνωστόν, σημαντικό μέρος του φυσικού αντικειμένου των δυο βασικών έργων επί του Αχελώου (φράγμα Συκιάς και σήραγγα μεταφοράς προς Μουζάκι) έχουν εκτελεστεί κατά 65% και 85% αντίστοιχα και έχουν δαπανηθεί πάνω από 500 εκατ. ευρώ (σημερινές αξίες), που και αυτές οι επενδύσεις παραμένουν αναξιοποίητες  και «εγκαταλειμμένες», μαζί με τα κουφάρια των έργων].

Κάποιοι υποστηρίζουν  πως η  ενίσχυση αυτή είναι επιβλαβής και περιττή, παρότι γνωρίζουν πως κάτι τέτοιο θα οδηγήσει στην συρρίκνωση των αρδευομένων εκτάσεων, που  εκτιμάται πως θα μειωθούν κατά 400 χιλιάδες έως ένα (1) εκατ. στρέμματα (ανάλογα με το είδος καλλιεργειών, το χρονικό διάστημα υλοποίησης λοιπών έργων, την επιτυχία ενός προγράμματος εξοικονόμησης, τον βαθμό διάδοσης νέων συγχρόνων μεθόδων στη γεωργία κλπ.).

Εάν τελικά επιλεγεί η ακύρωση των έργων μεταφοράς και η (αναπόφευκτη) μείωση αρδεύσεων, οφείλουν οι πολιτικοί να λάβουν με τόλμη τις αναγκαίες αποφάσεις (πχ. ακύρωση χιλιάδων καταστροφικών γεωτρήσεων, απαγόρευση υπερκαταναλώσεων από τον «ημιθανή» Πηνειό κα), να αποδεχθούμε τις συνέπειες από όλα αυτά και να ξεκαθαριστεί οριστικά το τοπίο.

Δυστυχώς και τα δυο κόμματα εξουσίας, παρότι ΟΛΑ τα δεδομένα της υπόθεσης των ημιτελών έργων Αχελώου είναι γνωστά, αποφεύγουν συστηματικά να ανακοινώσουν εάν θα εγκαταλείψουν την τακτική της αδράνειας και της διαιώνισης αυτής της εκκρεμότητας.

Ελάχιστα φαίνεται να τους απασχολεί πως με την πολιτική της «αποστασιοποίησης» από τις κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις, εδώ και πολλά χρόνια ο ποταμός Αχελώος παραμένει «μπαζωμένος», με ανυπολόγιστες οικολογικές επιπτώσεις (κατά τα αλλά οι κυβερνήτες μας «διαρρηγνύουν τα ιμάτια τους» για το….περιβάλλον).

Ούτε βεβαίως «ιδρώνει το αυτί» τους για την πολύ πιθανή εμφάνιση έντονων πλημμυρικών φαινομένων στην περιοχή των εγκαταλειμμένων έργων Αχελώου, καθώς απειλείται η ευστάθεια των υφιστάμενων κατασκευών και αυξάνονται οι πιθανότητες   υπερπήδησης των προ φραγμάτων, με κίνδυνο σοβαρών καταστροφών σε γέφυρες κατάντη (Αυλακίου, Τέμπλας κα), σε κτίσματα πλησίον της κοίτης Αχελώου, σε εν λειτουργία υδροηλεκτρικά έργα (Δαφνοζωνάρα) κλπ.

Και σε μια τέτοια περίπτωση, σε όποια κυβερνητική θητεία συμβεί το κακό, δύσκολα θα βρούνε κάποιον βολικό «σταθμάρχη» για να δικαιολογήσει  την  αναλγησία τους….

Απλά και καθαρά : το δίλημμα (ενίσχυση η όχι) είναι υπαρκτό και απαιτεί ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΣ απαντήσεις.

Όλοι οι πολίτες οφείλουν να καλέσουν τους υποψήφιους κυβερνήτες να τοποθετηθούν υπεύθυνα και με σαφήνεια σχετικά με τις προθέσεις τους κατά την ΕΠΟΜΕΝΗ ΤΕΤΡΑΕΤΙΑ και να ανταποκριθούν στο αίτημα των Θεσσαλών για ΑΜΕΣΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΚΑΙ ΛΗΨΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ σχετικά με την ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ή την ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ ΤΩΝ ΗΜΙΤΕΛΩΝ ΕΡΓΩΝ ΑΧΕΛΩΟΥ.

*Φάνης Γέμτος, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος ΕΔΥΘΕ,

*Γιαννακός Κώστας, γεωπόνος, πρόεδρος Γεωπονικού Συλλόγου Λάρισας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,

*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ